1915 Olaylarının 100. Yılında Türkiye ve Ermenistan Resmî Söylemlerinin Eleştirel Çözümlemesi

Abstract

1915 Olayları Türk ve Ermeni Devletleri arasında derin ihtilafa yol açmış ve bu ihtilaf geçmişten günümüze tarafların ilişkilerine ve dolayısıyla söylemlerine yansımıştır. Olayların 100. yılına tekabül eden 2015 yılı ise taraflar için ayrı bir önem taşımış ve bu önem vesilesiyle her iki ülkenin söylemleri bir parça daha hassaslaşmıştır. Söz konusu bu gerçekliklerden hareketle, bu tez kapsamında, dönemin Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Başbakanı ve Dışişleri Bakanı ile dönemin Ermenistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Başbakanı ve Dışişleri Bakanı'nın 2015 yılının Nisan ayı boyunca ilgili kurumların resmi internet sitelerinde konuyla ilgili yayınladıkları konuşma ve mesaj metinleri analiz edilmiştir. Bu çalışmanın temel amacı, devlet yetkililerine ait söylemlerin içinde bulundukları sosyal yapılardan (değer, norm, ideoloji, tarih, politika vb.) büyük ölçüde etkilendiklerini ve bu söylemlerin söz konusu sosyal yapıları nasıl yeniden inşa ettiklerini gözler önüne sermektir. Söylemin, iddia edilen gerçekliklerin inşasında, devlet ideolojilerinin aktarılmasında ve pekiştirilmesinde ne denli büyük bir rol oynadığını ortaya koymak da bu tezin bir diğer amacıdır. Bu vesileyle devletlerin, özellikle uluslararası platformlardaki söylemlerinin önemi bir kez daha vurgulanmıştır. Söylemin, bilgi-iktidar ilişkisi, sosyal-siyasal gerçeklikler ve kimlik gibi hususların inşasında ve değişiminde önemli bir yeri olduğunu vurgulayan Post-yapısalcılık, bu çalışmanın kuramsal artalanını oluştururken, söylem kavramına verdiği önem ve yüklediği anlamla Post-Yapısalcılıkla büyük benzerlikler gösteren Eleştirel Söylem Çözümlemesi (ESÇ) de bu çalışmanın yöntem bilimsel ayağını oluşturmuştur. Bu kapsamda, dönemin Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın beş konuşma ve bir mesaj metni, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Davutoğlu'nun bir mesaj metni ve Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu'nun bir konuşma metni ile dönemin Ermenistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sarkisyan'ın altı konuşma metni, Ermenistan Cumhuriyeti Başbakanı Abrahamyan'ın bir mesaj metni ve Ermenistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Nalbandyan'ın bir konuşma metni, ESÇ kuramcılarından Norman Fairclough'un Üç Boyutlu Çerçeve (Three Dimensional Framework) yaklaşımıyla analiz edilmiştir. Üç Boyutlu Çerçeve yaklaşımının ilk boyutu olan Metin Boyutunda, söz konusu metinler yine ESÇ kuramcılarından biri olan Ruth Wodak'ın Söylemsel-Tarihsel Yaklaşımı'nda (discourse-historical approach) ele aldığı söylem stratejileri göz önünde bulundurularak incelenmiştir. İkinci boyut olan Söylemsel Pratik Boyutunda, analize tabi tutulan metinlerin üreticileri olan Türk ve Ermeni devlet yetkililerinin bu metinleri nasıl ürettiklerine, bu metinleri üretirken diğer metinlerden ve söylem düzeninden nasıl yararlandıklarına, ilgili konuşmaları nerede, kime karşı ve hangi amaçlarla yaptıklarına odaklanılmıştır. Üçüncü boyut olan Toplumsal Pratik Boyutunda ise ilk olarak 1915 Olaylarının tarihsel arka planı analiz edilmiş ardından bu tarihsel süreç ile Türk-Ermeni toplum yapıları arasındaki bağlantı ortaya konulmuştur. Yapılan analizlerin sonucunda, Türk ve Ermeni devlet yetkililerine ait metinlerde benzer oranlarda söylemsel stratejilerden yararlanıldığı, savunulan fikirlerin ve iddiaların yaygınlaştırılması amacıyla konuşma ve mesaj metinlerinin mümkün olduğunca uluslararası platformlarda üretildiği, Türk ve Ermeni devlet yetkililerinin içinde bulundukları sosyal yapıdan etkilenerek söylemlerini oluşturduğu ve aynı şekilde Türk ve Ermeni devlet yetkililerinin söylemleri aracılığıyla da sosyal yapıları etkilediği ve yeniden inşa ettiği görülmüştür.