Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin Dava Sonuçlandırma Yöntemleri

Abstract

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, tanıdığı ve güvence altına aldığı temel insan hak ve özgürlüklerini, bir denetim mekanizması ile koruma altına alarak bir ilki gerçekleştirmiş ve kendisinden sonraki birçok sözleşmeye de ilham vermiştir. İkinci Dünya Savaşı?nın ardından bireyin uluslararası hukukun öznesi haline gelmesi noktasında da Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, uluslararası hukukun bu yeni soluğunun en etkin unsurudur. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi?nin kendi tespitiyle yaşayan ve bulunduğu çağın koşullarına göre dinamik bir uyumlulukla yorumlanan Sözleşmenin, oluşturduğu denetim ve koruma mekanizmasının da gelişmelere ayak uydurması kaçınılmazdı. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin öngördüğü denetim mekanizması Sözleşmenin en orijinal yanını oluşturmakta ve Sözleşmeyi diğer insan hakları sözleşmelerden salt teorik olarak değil, pratikte etkililik bakımından da ayırmaktaydı. Diğer bir ifadeyle Sözleşmeyi etkili kılan kurduğu denetim mekanizmasıydı. Dolayısıyla insan haklarının gelişimi, zamanın ve koşullarının gerekleri karşısında Sözleşmenin, yaşayan bir metin olmasını sağlamak ve etkililiğini sürdürmek için denetim mekanizmasının etkililiğini devam ettirmesi gerekmekteydi. İnsan haklarının, Sözleşmenin ortaya çıktığı yıllardan bu yana; geçirdiği değişim, insan haklarının öneminin gün geçtikçe artan farkındalığı ve bu farkındalığın getirdiği hak talebi artışı ve Sözleşmenin bugün sekiz yüz milyon insanı kapsayan etki alanının gösterdiği sürekli gelişim karşısında denetim mekanizmasının yenilenmesi, geliştirilmesi ve yeni araçlarla donatılması kaçınılmazdır. Tüm bu bahse konu edilenlerin göz önünde tutulduğu çalışmamızda; Avrupa insan hakları Sözleşmesi tarafından oluşturulan denetim mekanizmasının geçirdiği yapısal ve fonksiyonel değişim, mekanizmanın nasıl faaliyete geçtiği ve mekanizmanın kendisine yapılan başvuruları çözmek için ne gibi yöntemlere ve araçlara sahip olduğu inceleme konusu edilmektedir. Talepler bağlamında artan iş yükü karşısında, denetim mekanizmasının bireysel adaleti sağlayan bir mekanizma mı yoksa bir içtihat mahkemesi olmak yoluyla anayasal adaleti sağlayan bir mekanizma mı olması gerektiği yönündeki tartışmaların, mekanizma ve yöntemleri üzerinde gösterdiği etki de çalışmamıza konu edilmektedir.