2 Numaralı Mora Ahkâm Defterine Göre; Osmanlı İmparatorluğu'nda İngilizler (1717-1750)

Abstract

Ticaret, tarihin en eski ve en önemli konularından biridir. Osmanlı döneminde, Avrupalı bir devletin, İmparatorluk sınırları içerisinde serbestçe ticaret yapabilmesi için söz konusu Avrupalı devlete ahidnâme-i hümâyûn veya kapitülasyon verilmesi gerekliydi. İngiltere, 1580 yılında Osmanlı Devleti'nden ahidnâme almış ve bu tarihten sonra Osmanlı topraklarında doğrudan ticaret yapmaya başlamıştır. İngilizler, Osmanlı Devleti'nden almış oldukları kapitülasyonları daha sonraki yıllarda yenileyerek genişletmişler ve özellikle 1713 yılında Cebelitarık Boğazı'nı ele geçirmeleriyle birlikte, XVIII. yüzyılda Akdeniz'deki siyasi ve ticari etkinliklerini arttırmışlardır. Bu çalışmada, Başbakanlık Osmanlı Arşivi'ndeki 2 Numaralı Mora Ahkâm Defteri'nden yola çıkılarak, defterde yer alan hükümler ve diğer kaynaklar çerçevesinde, 1717-1750 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'ndaki İngilizler incelenmiş, Osmanlı- İngiltere siyasi ilişkilerinin tarihçesi hakkında bilgi verilerek, diplomasi ve ticaretin bu dönemde ne denli iç içe olduğu üzerinde durulmuştur. Çalışmada ayrıca, İngiltere elçileri ve diğer diplomatik temsilcileriyle, Osmanlı İmparatorluğu topraklarında ticaret yapan İngilizlerin hukuki statüleri ele alınmıştır. Bunun yanı sıra İngilizlerin, kendilerine tanınan kapitülasyonlar aracılığıyla ne şekilde himaye edildikleri üzerinde durulmuştur. Çalışmada ayrıca İngilizlerin hangi bölgelerde ticaret yaptıkları, tüccarların ne tür sıkıntılarla karşılaştıkları, savaş, korsanlık ve eşkıyalık gibi güvenliği tehdit eden olayların ticareti ne şekilde etkilediği çeşitli örneklerle incelenmiştir.