Urfa'da Halilu'r-Rahman Vakıfları (XVI.-XX. Yüzyıl Başları)

Abstract

Bu çalışma, XVI. yy.'da Urfa'da zâviye vakıfları olarak vücuda getirilmiş olan ve bugün Şanlıurfa'nın kutsal mekânlarının başında gelen Balıklı Göl platosunda yer alan Halilu'r-Rahman Vakıfları'nın tarihî gelişimleri, işlevleri ve şehir hayatına olan katkılarını ortaya koymaktadır. Cami, zâviye, imâret, türbe ve misâfirhâneleri bünyesinde barındıran Halilu'r-Rahman Vakıfları birer külliye şeklinde inkışâf ederek şehrin kültür, eğitim, sosyal ve ekonomik hayatına olan katkılarının yanında sahip oldukları akar nevinden dükkân, han, hamam gibi yapılarıyla da şehrin mimarî gelişimine ve mamur bir hale gelmesine de katkıda bulunmuştur. Diğer Osmanlı şehirlerinde olduğu gibi Urfa şehrinde de zâviye ve camiler kültürel alış-verişin yaşandığı yerlerin başında gelmektedirler. Bu vakıfların bünyesinde bulunan zâviyelerde şeyhler mensup oldukları tarikat öğretilerini dervişlere ve halka aktararak kültürel ve dinî birliğin sağlanması yönünde katkı sağlamışlardır. Halilu'r-Rahman Vakıfları bünyesinde vakıf yapılarından başka Hz. İbrahim'in ateşe atıldığı kabul edilen makam ve doğduğuna inanılan mağaranın da bulunması bu mekânların günümüzde olduğu gibi tarih boyunca da canlılığını devam ettirmesini ve yerli yabancı çok sayıda turistin ziyaretgâhı olmasını sağlamıştır.