Türk Hukuku ve Viyana Satım Sözleşmesi (CISG) Uyarınca Satış Sözleşmesinde Aliud

Abstract

Aliud, bir sözleşmenin ifası aşamasında kararlaştırılandan farklı bir şeyin teslim edilmesini ifade etmektedir. Borçlunun bu davranışına karşı alacaklının sahip olduğu hakların tespit edilmesi ise borçlar hukukunun en çok tartışılan sorunlarından birini oluşturmaktadır. Gerek taraf menfaatlerinin tespit edilmesi, gerekse ayıp kavramına olan yakın benzerliği sebepleriyle kavramın sınırları belirli hale getirilmeye çalışılmıştır. Bu sebeple doktrinde aliudun tesliminde hangi hukuki imkânlara başvurulması gerektiğine ilişkin çeşitli fikirler ortaya atılmıştır. Söz konusu fikirler temel olarak ikiye ayrılmaktadır. Bu fikirlerden ilki aliudun teslimi halinde ayıptan sorumluluğa ilişkin hükümlerin uygulanması gerektiğini ileri sürmekte, diğer fikir ise ifa etmeme dolayısıyla (TBK m. 112 vd.) borçlunun temerrüdü (TBK m. 117 vd.) hükümlerine başvurulması gerektiğini savunmaktadır. Ayıptan sorumluluğa ilişkin hükümlerin uygulanması gerektiğini savunan görüşte hâkim olan yaklaşım, parça ve çeşit borçlarında bir ayrım yapmakta ve aliudun yalnızca çeşit borçlarında gündeme gelebileceğini ifade etmektedir. Bu çalışma kapsamında savunulan ifa etmeme görüşü ise aliudun teslimi halinde parça ve çeşit borcu ayrımı yapılmaksızın TBK m. 112 vd. hükümlerinin uygulanması gerektiğini savunmaktadır. Bu görüşe göre aliud kavramsal açıdan ayıptan farklıdır. Türk Borçlar Kanunu'nda özel bir düzenleme yapılmadıkça borçlu temerrüdüne ilişkin hükümler uygulama alanı bulmalıdır. Çalışmanın ilk kısmında söz konusu fikirlerin dayanak noktaları, taraf menfaatleri de incelenerek açıklanmaya çalışılmıştır. Ulaşılan sonuçlar İsviçre Federal Mahkemesi ve Yargıtay kararları ile de yeri geldiği ölçüde karşılaştırılmıştır. Dördüncü başlıktan itibaren ise Türkiye'nin de 2011 yılında taraf olduğu Viyana Satım Sözleşmesinde aliudun teslimine yaklaşım ve ileri sürülen fikirler Sözleşmenin uluslararası niteliği dikkate alınarak açıklanmaya çalışılmıştır.