Alay Etmenin Farklı Toplumsal Bağlamlardaki Değişen Anlamları Üzerine Fenomenolojik Bir Çalışma

Abstract

Toplumsal bir edim olarak alay etme, gündelik hayatın içinde yaygın bir biçimde varlığını sürdürmesine rağmen, akademik olarak oldukça arka planda kalmış bir araştırma konusudur. Ancak alay etme ediminin sosyal etkileşimlerdeki sıklığı göz önünde bulundurulduğunda, eyleme toplumsal olarak atfedilen anlam önemli hale gelmektedir. Bu çalışma da, mizahla beraber sıklıkla gündelik hayatın parçası olabilen alay etme ediminin farklı toplumsal bağlamlarda karşımıza çıkan değişen anlamları üzerine eğilmiştir. Alay etmenin toplumsal olarak ifade ettiği anlamı aktörlerin deneyimleri üzerinden anlamaya çalışan bu fenomenolojik nitel araştırmada, 21 katılımcıya ulaşılmış ve yarı yapılandırılmış mülakat formu aracılığı ile derinlemesine mülakatlar yapılarak bulgular elde edilmiştir. Elde edilen bulgular, çalışmanın kavramsal çerçevesini oluşturan Elias, Goffman ve Bourdieu'nün yaklaşımları ile paralel sonuçlar vermiştir, bu nedenle çalışmada araştırmacıların kavramsal haritalarına sıklıkla yer verilmiştir. Alay etme bu çalışmada; Elias'un uygarlaşmaya dair ortaya koyduğu yaklaşımlarla, Goffman'ın gündelik hayattaki etkleşim stratejileri ve damgalama tanımıyla, son olarak da Bourdieu'nün simgesel şiddet kavramıyla ilişkili bulunmuştur. Bu bulgularda alay etmenin katılımcıların ifadeleriyle; bir denetleme, damgalama ve şiddet biçimi olarak tanımlandığı ortaya konmuştur. Ayrıca bulgularda alay etmenin; ekonomik sermaye, yaş, cinsiyet, eğitim ve çalışma durumu gibi farklı değişkenler ve sosyal bağlamlar üzerinden farklı anlamlara sahip olduğu sonucu ortaya konmuştur.