Abbâsî Şehirlerinde İmar Faaliyetleri (Kuruluşundan Sâmerrâ Dönemine Kadar M.750-836)

Abstract

Abbâsî Şehirlerinde İmar Faaliyetleri adlı tez çalışmamızda Abbâsî başkenti Bağdat'tan sonra bir dönem başkent olan Samerra'nın yapılışına kadar olan dönem içerisinde Abbâsî şehirlerinde ve var olan şehirlerde Abbâsîlerin gerçekleştirdiği imar faaliyetleri ele alınmaktadır. Yaklaşık beş yüz yıllık Abbâsî iktidarının 86 yıllık döneminde sivil, askeri ve dini mimariyi kapsayan imar faaliyetleri esas alınmıştır. Çalışmamız kapsamında yeni kurulan bir şehrin kuruluşu veya Abbasiler dönemi öncesi kurulan bir şehirdeki imar faaliyetlerini ele alırken, kimi zaman inşa kimi zaman tamir ve onarım yönünden yapılan faaliyetler incelenmiştir. Sekiz Abbâsî halifesi dönemi kapsamında; şehir ve şehirler etrafında gerçekleşen imar faaliyetleri çerçevesinde Abbâsî dönemi şehirleri incelenmiştir. Şehirleri ve şehirlerde yapılan imar faaliyetlerini ele alırken aynı coğrafyada Abbâsîlerden önce iktidar olmuş Emevîler dönemi İmar Faaliyetleri ile yakınlık, benzerlik ve farklılıkları tespit etmeye çalışıldı. Bununla birlikte Abbasiler döneminde fethedilen yerlerin İslâmi bir şehir modeline tahvil (çevrilme) edilmesi, yeni kurulan bir şehirde İslami bir şehir modelinin ortaya konulma çabaları, ortaya konulan eserlerle birlikte değerlendirildiğinde Bağdat, sonradan yapılacak birçok şehrin kurulmasında modeldir. Yeniden kurulan bu şehirlerin, çağdaşı diğer şehirlere göre şehirde yaşayan insanların ekonomik, sosyal, ticari ve kültürel ihtiyaçlarının karşılanması (nitelik) ve nüfus yoğunluğu bakımından üstün olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Abbâsîler, İmar, İslâm Tarihi, İslâm Şehirleri, Irak-Bağdat

This study; called construction Activities in the Abbasid cities, covers the Abbasid reconstruction activities in Abbasid and other cities in the period starting after Baghdad to the construction of the capital: Samarra. Construction activities include 86 years of approximate 500 years of Abbasid reign civilian, military and religious architecture. Through this study, while exploring the establishment of a new city and architectural activities for cities before the Abbasid era is being studied, the activities like reconstruction, repair and restoration works are primary concern. Eight Abbasid caliphate periods are included for the architectural activities around the cities and their surroundings. The similarities and differences between previous Ummayyad reign architecture are compared in reviewing the reconstruction activities. In the light of provided references, the cities like Baghdad conquested by Abbasids were intended to be converted to an Islamic urban model, and also implementing this model to the newly constructed cities set precedent for the new settlements. These new built cities are superior in providing wealth, society, population, trade and cultural attributes when compared with other contemporary cities of the time. Key words: Abbasids, Construction, Islamic history, Islamic cities, Iraq-Baghdad