Ziya Osman Saba’nın Şiirlerinin Kronotop Bağlamında İncelenmesi

Abstract

Zaman-uzam ve duygu birlikteliğini ifade eden ‘kronotop’, Mikhail Bakhtin tarafından Einstein’in görelilik teorisinden faydalanılarak edebiyata kazandırılan bir terimdir. ‘Chronos’ (zaman) ve ‘topos’ (mekân) kelimelerinden oluşan bu kavram, edebî metinlerin anlam alanını artırması nedeniyle işlevsel bir yöne sahiptir. Kronotop bağlamından yola çıkılarak yapılan bu okuma çalışması, Ziya Osman Saba’nın şiirlerinde zamana ve mekâna dair duygu değerlerinin sıkça kullanılmış olması nedeniyle yapıldı. Bugüne kadar Saba’nın şiirleri üzerine yapılan incelemelere ilave olarak bu makale ile yeni bir yaklaşım getirilmeye çalışılmıştır. 1910-1957 yılları arasında yaşamış olan Ziya Osman Saba, modern Türk şiirinde ev ve aile konularına duyarlı ve istikrarlı yaklaşımı ile dikkat çeker. Saba’nın “Sebil ve Güvercinler” (1943), “Geçen Zaman” (1947) ve “Nefes Almak” (1957) adlı üç şiir kitabı ve “Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi”(1952) ve “Değişen İstanbul” (1959) adlı iki hikâye kitabı vardır. Anı, hikâye, mektup gibi çeşitli türlerde eser veren Saba, ilk şiirini yayımladığı on yedi yaşından, ömrünün sonuna kadar şiir sanatıyla meşgul olarak ‘şairlik’ vasfını korumuş tek ‘Yedi Meşaleci’dir. Bu nedenle onun şiir sanatı üzerinde düşündüğü ve şiirlerinde kullandığı bütün sözcükleri büyük bir özenle seçtiği bilinmelidir. Dolayısıyla Saba’nın şiirlerinin kronotop kavramı üzerinden okunması şiirleri anlamlandırmada büyük bir fayda sağlayacaktır. Böylece Saba’nın şiirlerinde geçen ev, oda, dolap, çekmece, bahçe, kapı, eşik gibi birçok kronotopta zaman, mekân ve duygu değerlerinin iç içe geçtiği ve farklı temsil değerleri olduğu görülecektir. ‘Chronotope’ is a term means unity of time-space and feeling was obtained to literature by Mikhail Bakhtin’s benefiting from Einstein’s theory of relativity. This concept which consists of ‘chronos’ (time) and ‘topos’ (space) words, has a functional way because of increasing the area of the meaning of the literary texts. In this study the using of chronotope context is preferred because of frequently usage of feeling values about time and space in Saba’s poems. With this article, it is tried to gain a new perspective in addition to studies on Saba’s poems. Ziya Osman Saba, who lived between the years of 1910-1957, attracts attention with being sensitive and stable about home-family matters in modern Turkish poetry. Saba has three poem books named “Sebil ve Güvercinler” (1943), “Geçen Zaman” (1947), “Nefes Almak” (1957) and two story books named “Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi”(1952), “Değişen İstanbul” (1959). As a sole member of the group of ‘Yedi Meşaleci’ Saba had works like various types of memories, stories, letters, maintained his ‘poet’ qualification by being busy with poetry art from the age of seventeen. At that age he also published his first poem. So it should be known that he thought about poetry art and chosen carefully all the words which he used in his poems. Hence reading of Saba’s poems with chronotopeconcept, will be useful for understanding his poems. Thus, it is seen in the chronotopes used in Saba’s poems like house, room, wardrobe, drawer, garden, door and gate, time, space and feeling are all mixed and have different representation values.