Henri Bergson’un Gülme Kuramı Üzerinden Haldun Taner’in “Sancho’nun Sabah Yürüyüşü” Adlı Hikâyesinin İncelenmesi

Abstract

Kurgusal metinlerinde komik türlere ve tekniklere sıklıkla yer veren Haldun Taner (1916-1986), bu sayede çağın ve yakın tarihin eleştirisini mizah üzerinden dile getirme imkânı bulmuştur. Bu özellikte edebî eserlerinden biri de Sancho’nun Sabah Yürüyüşü (1964) adlı hikâyedir. Anlatıda sahibiyle birlikte sabah yürüyüşüne çıkan Sancho adlı köpeğin tanıdığı insanlar ve köpeklerle karşılaşmasıyla gelişen durum ve olaylar, Sancho’nun bakış açısı kullanılarak tahlil ve tasvir edilmiştir. Bu çalışmada bir hayvana düşünme, konuşma, sorgulama, alay etme gibi insana ait özelliklerin verildiği hikâyede gülmenin ortaya çıkmasını sağlayan unsurlar işlenecektir. Bu amaçla çalışmada, gülmeyi uyumsuzluk kuramıyla ilişkilendiren Henri Bergson’un (1859-1941) Gülme (1900) adlı eserinde komiğin oluşmasında etkili unsurlar olarak belirtilen hususlar üzerinde durulacaktır. Bu niteliklerin hikâyede tanımlanması ise mizahın eserde oluşumunu ortaya koymada, hicvin sınırlarını belirlemede ve hikâyenin derin anlam katmanlarına ulaşmada önemlidir. Ayrıca Bergson’un gülme kuramının edebî bir eserde nasıl uygulanabileceğine dair bir çerçevenin geliştirildiği çalışmada, bu kuramın Bergson felsefesiyle ilişkisine ve diğer gülme kuramlarıyla da münasebetine yer verilecektir. / Haldun Taner (1916-1986), frequently featured comic types and techniques in his fictional texts. By this means on this, he had the opportunity to express the criticism of the age and recent history through humor. One of his literary works in this respect is story named “Sancho’nun Sabah Yürüyüşü” (1964). In the narrative, the situations and events that have developed when Sancho walking with his owner in the morning came across people and dogs that he knew were analyzed and described by using Sancho’s point of view. In this study, the elements that lead to smile will be analyzed in the story where the human characteristics such as thinking, speaking, questioning and teasing are used for an animal. For this purpose in this study, in his book called Laughter (1900), Henri Bergson (1859-1941) who associates laughter with the theory of unconformity, will be focused on the issues that are mentioned as effective elements in the formation of the comic. The definition of these qualities in the story is important in revealing the formation of humor in the work, in determining the boundaries of the satyr and in reaching deep layers of meaning of the story. In addition, a study of how Bergson’s theory of laughter can be applied in a literary work will be presented in relation to Bergson’s philosophy and other theories of laughter.